Jan Brzechwa, a właściwie Jan Wiktor Lesman, uchodzi współcześnie za jednego z najwybitniejszych autorów tekstów dla dzieci. Ten poeta żydowskiego pochodzenia tworzył także niezwykle dosadne satyry dla czytelników dorosłych, które po dziś dzień mogą szokować bezpośrednim językiem, czy przenikliwością rozważań o realiach życia w przedwojennej Polsce.
Biografia
Jan Brzechwa urodził się w Żmerynce na Podolu. Jego ojciec był inżynierem na lokalnej stacji kolejowej, a chłopiec przeżył dużo dzieciństwa, podróżując wraz z rodziną po Kresach. Początek swojej edukacji spędził w katolickim liceum należącym do Zakładu Naukowo-Wychowawczego Ojców Jezuitów w Chyrowie, a po przeprowadzce ze wschodu Polski do Warszawy ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Podczas wojny ze Związkiem Radzieckim zgłosił się na ochotnika do 36. Pułku Akademickiego Legionu Piechoty, formacji złożonej ze słuchaczy uczelni wyższych. W konsekwencji, po kampanii militarnej został odznaczony za swoją służbę. Jego oficjalny debiut pisarski odbył się w 1920 roku za pośrednictwem różnych magazynów humorystycznych. Aby zarobić na utrzymanie w stolicy pracował jako prawnik oraz doradczy adwokat w Polskim Towarzystwie Autorów i Kompozytorów, gdzie specjalizował się w kodeksie autorskim. Brzechwa był kuzynem innego, znanego, polskiego poety, czyli Bolesława Leśmiana. Był trzykrotnie żonaty z Marią Sunderland, Karoliną Lentowa, a wreszcie Janiną Magajewska. W tym czasie tworzył swoje dzieła głównie w stylu melodycznym ośmiosylabowego wiersza akcentowego, co uchodziło wówczas za najpopularniejszą strukturę rytmiczną wśród polskich odmian stylistycznych. W 1926 roku opublikował pierwszy tomik wierszy “Oblicza zmyślone”, zaś premierowy zestaw tekstów dla dzieci “Tańcowała igła z nitką” wydano na kilkanaście miesięcy przed wybuchem II wojny światowej. W wolnym czasie oddawał się swojej pasji, a więc literaturze rosyjskiej, między innymi tłumacząc dzieła Aleksandra Puszkina, Siergieja Yesienina i Vladimira Majakowskiego. Po zakończeniu globalnego konfliktu oddał publiczności swoje bodaj najbardziej rozpoznawalne dzieło, czyli “Akademię Pana Kleksa”. Książka opowiadała niebywałe przygody dyrektora magicznej akademii i jego uczniów. Poeta zwykł udzielać się w latach pięćdziesiątych politycznie, co nie przysporzyło mu zwolenników. Wspierał swoimi wypowiedziami Partię Komunistyczną, pisząc socrealistyczne utwory propagandowe. Po dekadzie zmienił poglądy, a także zaczął przystawać z jawnymi kontestatorami ustroju w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Apogeum działalności przeciwko władzy nastąpiło wraz z podpisaniem tak zwanego “Listu 34” do sekretarza Józefa Cyrankiewicza, który krytykował wszechobecną cenzurę w świecie artystycznym. Brzechwa zmarł w Warszawie w 1966 roku i jest pochowany na Cmentarzu Powązkowskim, najsłynniejszym cmentarzu w mieście.
Ciekawostki
Jan Brzechwa musiał ukrywać swoją narodowość przez cały okres trwania wojny. Prawdopodobnie został umieszczony na liście inteligencji żydowskiej, która służyła hitlerowskiemu okupantowi do znajdowania ofiar przeznaczonych do eksterminacji w obozach zagłady.
Pisarz kojarzony we współczesnym społeczeństwie jako autor wierszy dla dzieci, tak naprawdę nigdy za nimi nie przepadał. W wywiadach wspominał, iż teksty te zaczął pisać wyłącznie w celach humorystycznych, satyrycznych, bez nadziei na sukces wśród młodych odbiorców.
Autor uwielbiał droczenie się z prasą, czy dziennikarzami. Krąży anegdota mówiąca, iż swego czasu dość skutecznie wmawiał otoczeniu błędną datę urodzenia. Doprowadzić to miało nawet do nieprawidłowej notki w wydanej po śmierci Brzechwy encyklopedii.
Pseudonim artystyczny, a właściwie jego drugi człon “brzechwa” oznacza archaicznie opierzoną część strzały bojowej. Inne przydomki pochodzą jeszcze z czasów uniwersyteckich. Są to mianowicie takie tytuły jak “Szerszeń”, czy też “Inspicjent Brzeszczot”.
